Sabahattin Ali, başyapıtı Kürk Mantolu Madonnada, keçmişin gündəliklərindən dirilərək bu günə uzanan ölümsüz bir sevgi hekayəsi danışır. Bu həyatda özünü tək qəbul edən bir kişinin sərgidə gördüyü bir portretlə başlayan sevgisi, tutqulu bir axtarışa dönüşərək həyatında silinməz bir iz buraxacaqdır.

Bir fermada yaşayan heyvanlar, özlərini istismar edən insanlara qarşı baş qaldırıb fermada idarəni ələ keçirirlər. Məqsədləri daha bərabərhüquqlu bir cəmiyyət qurmaqdır. Aralarındakı ən ağıllı olan donuzlar, qısa bir müddət ərzində rəhbər bir komanda qururlar; amma inqilabı yenə də onlar öz yollarından azdırırlar.

 

Alman ədəbiyyatında mühüm bir yerə sahib olan Stefan Zweig, “Şahmat” adlı əsərində, şahmat oyunu üzərindən, yaşanılan bütün mənfi hallara baxmayaraq, müharibə dövründə fərdlərin ayaqda qalma / var olmağa çalışma proseslərini izah edir

Kiçik Şahzadə kitabında bir uşağın gözü ilə böyüklərin dünyası nəzərdən keçirilir. Əsər ümumilikdə iyirmi yeddi fəsildən ibarətdir. Hekayə Sahra Çölü’ndə qəzaya uğramış bir pilotun Kiçik Şahzadə ilə qarşılaşması ilə başlayır. Kiçik Şahzadə bu qarşılaşmada yazara yaşadığı yer və keçirdiyi macəralarını danışır.

Çox yoxsul bir ailənin oğlu olaraq dünyaya gələn, doqquz yaşında üzməyi öyrənərkən bir gün üzmə çempionu olmağı xəyal edən Vasconcelos’un uşaqlığından dərin izlər daşıyan Şəkər Portaqalı, həyatın gözlənilməz dəyişiklikləri qarşısında böyük sarsıntılar yaşayan kiçik Zeze’nin başına gələnləri izah edir.

Bilinməyən Bir Qadının Məktubu əsərinin mövzusu mütləq eşqdir. Psixoloji janrda yazılmış bu romanda bir qadın öz həyatını, vazkeçmədiyi platonik sevgisini, övladının ölümünü və xəyanətini məktublar şəklində nəql edir. Kitab insanlara mütləq eşq anlayışının reallığını sorğulatmağı hədəfləyir.

Əsər sadə dilə və təsirli süjetə malikdir. Hekayədə hadisələr, səyahət edən bir satıcı olan Qreqor Zamzanın yuxudan oyandıqda özünü çarpayısında bir həşərata çevrilmiş halda tapması ilə başlayır və bu hadisədən sonra dəyişən həyatı təsvir olunur.

Simyacı, İspaniyadan yola çıxıb Misir piramidalarının ətəklərində xəzinəsini axtaran Əndəlüslü çoban Santyaqonun nağıla bənzər həyat hekayəsidir. Amma eyni zamanda bir “nəsihətnamədir”; “Qədərinə necə hakim olacaqsan? Xoşbəxtliyini necə quracaqsan?” kimi suallara cavab axtaran bir həyat və əxlaq bələdçisidir.

Şeytan və mələyi təmsil edən personajları hekayələrində istifadə edərək, insanın gec-tez yaxşılığın arxasınca gedə biləcəyini izah etmək istəyir. Tolstoy, 1885-ci ildə nəşr olunan və əsərə adını verən “İnsan Nə İlə Yaşayar?” adlı hekayədə insanların mahiyyətində yaxşılıq olduğunu və vəziyyət necə olursa olsun, yaxşılıq etməli olduqlarını izah edir.

Kuyucaklı Yusuf mövzusu etibarilə ailəsi qətlə yetirilən və sahibsiz qalan doqquz yaşlı Yusufun hadisəni araşdırmaq üçün Kuyucaka gələn Nazilli Qaymaqamı Selahəddin bəy tərəfindən övladlığa götürülməsi və onun sonrakı həyatının təsvir olunmasından bəhs edir.

Siçanlar və İnsanlar, bir-birinə zidd xarakterdə olan iki mövsümi kənd təsərrüfatı işçisinin – ağıllı Corc Milton və güclü, lakin sadəlövh Lennie Small-un hekayəsini nəql edir. Kiçik bir torpaq sahəsi alıb insanca bir həyat yaşamaq xəyalı quran bu ikilinin yolçuluğunda dostluq və həmrəylik hissi mühüm yer tutur.

“İçimdəki bu lənətlənmiş şeytan… Hər şeyi mümkünsüzlüyü nisbətində mənə cazibədar göstərən, məni olmayacaq şeylərin həsrəti ilə yandıran bu qorxunc hiss…”

Sabahattin Ali, gənc bir kişi ilə onun həyat yoldaşının yaşadıqları vasitəsilə “aydın” mühiti, insan münasibətlərini və cəmiyyətin quruluşuna təslim olmuş fərdin çıxılmaz vəziyyətlərini araşdırır.

1984 romanı, müəllifin gələcəklə bağlı bir kabus ssenarisidir. Fərdiliyin və insan haqlarının tamamilə yox edildiyi, düşüncənin nəzarət altına alındığı, insanların maşınlaşmış kütlələrə çevrildiyi totalitar bir dünya düzəni, inanılmaz bir təxəyyül və ən incə detalları ilə romana köçürülmüşdür.

Sovet işğalı zamanı Əmir və atası ölkəni tərk edib Kaliforniyaya gedirlər. Əmir beləliklə keçmişindən qaçdığını düşünür. Hər şeyə rəğmən, arxada qoyduğu Həsənin xatirəsindən qopamaz. Çərpələng uçuran dostluq, xəyanət və sədaqətin qiyməti haqqında bir romandır.

Cinayət və Cəza, müəllifin “yetişkinlik” dövrünün ilk böyük romanı olaraq qəbul edilir. Roman, pul üçün bir faizçi qadını öldürməyi planlayan, Sankt-Peterburqda yaşayan kasıb bir tələbə olan Rodion Romanoviç Raskolnikovun mənəvi əzabı, peşmançılığı və əxlaqi ikilemlərinə diqqət yetirir.